Histoire poétique de Charlemagne (1905) Paris/Livre troisième/Appendice I
|
Histoire poétique de Charlemagne Édition de 1905
|
|
|
Cette page est en phase de création pour des raisons de cohérence des liens dans ce wiki (ou au sein du réseau Wicri). Pour en savoir plus, consulter l'onglet pages liées de la boîte à outils de navigation ou la rubrique « Voir aussi ». |
I.
LE FRAGMENT DE LA HAYE.
Et effectu veluti spondet sibi versuta arrisio superbae fortunae hoc
prope tota. Sibilat imber telorum , suspensus in aère, et instat quantum magis evalet impulsas manu. Rotatur sublimior ordo in fossa suis vulneri- bus, et dat graves lapsus posteriori ; iutimatque ipse mens aucmenta peri- culo addita suis ponderibus. Nec adhuc sensit uterque inopiha gesta malo- rura, alta sensibus catenatis formidine et pari torpore ; dum recrearet spiritus jam suffi tiens sibi lassos artus, a longe impingit alternus furor et urguet Caesarias aties , quibus erat negatus omnis aditus in arte et armis, licet usus ubique esset virtute, et licet patrasset impatiens virtuium mira bellorum, et strepit liberiorsibi per propuguacula et per murales latebras. Resultatque aligerum semen super tegmina clipeorum ut sit grando, et deservit ferro cornes et revocata vis suorum modo nescia sicci ventris atro- cisque gulae quam maie sustinuit, nec unquam plus satiaverat suas mentes caede, sicut merentur pia vota. Prope facit mucro omnes dextras intentas sibi, repetitque Cesarius miles propiora menia, fossœque redundans capit in sublime. De sursura distillât acutus palus plagasque serit, degeritque pugnans molaris corpora subeuntia confusis armis; modo truditur dux a castello vi et amitlit foras iter vasta cède, perditque necatque, utpote près- tant mille manus suffragia horaini. Describitur ante fores electa majorque corona virorum servare ^ aditus fallantes, ut tuta sint terga habeantquc fidem. lUic ridet Gradivus notans sanguinolenta brachia *. Et alternat
I Cad. servire. Ja svcz vos ambsdous le* braz saogtanz.
» Cf. Roland, cxxxi : R.e»punt 11 quers : Colps i ai fait niuU gcoi
30
466 APPENDICE.
equum commissus totis viribus multifidis mirisque modis intus forisque, quacumque potest ponpare se minaci cornu. Inter hec 'vitae labantis gravi- tate rerum> tribuit quarta dies suum mane, fugiente astro laceris tenebris. Et effecerat solaris orbita praeclarura orbem quippe rubescens ad ca- sum, sicut prodidit ipsa nunlia sinceri ortum. Liquet innotuisse accedere agmen ^ prelatae pubis, procul praeveniente aura publici faminis. Nec mora : tanquam certabat cupidus hiatus animi, adsunt exhausto cornipede et clavique exercita triumphato orbe in multis partibus. Illic et ' per- tonat ardens miles Ernoldi ad muros, et ipse tenens pilum scienter anhe- lat ante suos, perfunditque sudor ubique proruptus ducem, lucentque oculi et concrescunt spumae per ora, pulsantque truces venae in pectore, nunc poplex titubabat, nunc adstat firmior quercu. Plene fructificat juventus Bernardi experta in adversis rébus et qualiscumque résistât; favet for- tuna suum velle ', certatque valere. Sed tamen per cunta, neque dege- neratur ab uUo obice, quisquis minus gravior omnibus obstat. It gravis fremitus Bertrandi qua eminet fortior pars urbis fossa et muro, permit- tente sua mente quaeque obnoxia, trucidatque pugiles, quo sonitu cadit intolerabilis ictus de cœlo. Nihil expulerunt arma minitantia mortem prae- cipitem gradum vel rétro vel immo parum^ nec teterrimus imber sagitta- rum. Et magis ingerit gradum, cernens horrere sua fata, et sunt gaudia probare gravius periculum , et conputat se esse aliquid in hoc. Jam amo- vet -vivida manus juvenis muros, et jam rumpuntur ferrea flagella portarum cum toto poste. Prestatur iter, meliusque imdique produntur ruinae. Com- mittitur ferrum hosti : moventur virtutes pro se et quaeque dextera habe- tur pigra agilis, perterrita acris; hic cavet hasta loco, sed solus dimicat ensis * ; namque vacat omnis plaga, nisi furtim dedita utero seu pectoribus, quia talis erat pressio, ut non potuit ulla manus suspendi ictu. Incertum est ubi plenius edit Mars vicos pallentes morte, prœclariusque ferat aures gemitu : perambulat enim introitum urbis et médium^, tenetque extremum. Nec alter conspicitur inter tanta spatia, nec habet colorem majori fato. Natant atria, rura, domus tabulaeque, limina, postes; in alta tabe mades- cunt sublimia saxa. Undique stat fusus cruor, undique rubescunt stagna. Tumescunt aéra, incubât atra nox per urbem. Mox cucurrit uterque satel- les ad cornipedes, serpente freto concreti sanguinis usque genua, tenente- que mersa vestigia instantum sibi. Pariterque concurrunt reges, lacessunt- que Martem emissis viribus, quoniam bene creditur illis posse unum diem largiri totum orbem. Redit unusquisque acrior labori sui propositi. Et tra- dunt plares sua vulnera fatis. Opactum telorum nec jam saturabilel Labat altercatio Martis ad campos strigilis; namque nihil amplius potest vigens stare urbi superante modo; neque vult ut libère laxet cuncta colla ferro, receptetque apertos motus, congaudeatque auxiliatrix hasta vibrando. Stupet terra campique, latentes subcetu, potuisse urbem tenere tantos viros "* extraque fudisse. Hic est ratio ad quas manus potuit triurapbus
t Ce mot manque dans i-, ms. M. Pertz sup- • Romanisme évident. plse nomen. * ^^^^ entier conservé par le copiste.
» Pertz illicet, * Autre romanisme.
APPENDICE. 467
venisse, si superstet * felix vena. 0 rector cœlorum et orbis, quem commovi prece, permitte mihi roganti veniam dicendi vel aliquid, adesto- que, saactissime praesul, meo aaxilio. Ecce inestuat indomiteque tumet baccania regum per immensos orbes Mavortis, et angit fortunam per se neque relabi quo velit ipsa. At eccontra magis continet se Carolus impe- rator, ut fortis , fixus pietate Tonantis, quem semper sciebat praeseutem largumquCj instigatque ardentes manus amori bellorum, nec cogit formido sequitam validum regem, sed cogit mens priecedere. Se prope toUit lumina ad sidéra, soluta mananti rore lacrimarum, humectatque gênas : ne tri- pudiet gens offensa superno régi palma receptetque superba spolia. Opti- net dux sublimis equo quem redemit multa csede médias phalanges mu- crone docili penarum, et hue illucque seminat mortes. Ergo reitiunt elumbes dextrae arma, quibus negatur ut stent; labôrat belliger eventus eraulusque ordo fratrum * conferre acre senium Borel patris, homini vafro per incendia puguse. Nec mora : hauritur subsistens hospes corporis per munimina clipei et per trilicem tunicam. Summittitque cap ut, sed ver- tuntur crura in altum: modo dehiscunt colla coufracta solo. Respirât fVibelinus agilis et audax, puer par parenti suo virtute, sed suppar mole, compensandus in omnia ferro judice. Circumdedit unum e natis Borel visa, procul frementera inter mille pollenti ' dextra : rumpit iter telis intentus illi exhortansque equum talo monitore, et statim devenit ante eum col- locatque ensem ardentem inter médium timporis, et exfibulat e suo usu cervicem oui magis adhaerebat totamque raedullat utrimque : occubuit lin- gua projecta plus uno pede. Propalat sitibunda cupido laudis Ei'naldum quanti pretii sit quantoqae actu refulgeat. Quicquid enim parât Bellona lacérât trahitque ut leo quod reperit, dum pridem sapuere sautia commer- tia dirœ faucis nihil praedarum. Potis est cognoscere alium frateroae stirpis ante suos obtutus, acclinatque habilem atiem hastae in ictum. Déclarât insatiabilis cupido humane laudis quanti pretii sit quantoque refulgeat actu animositas Ernaldi. Quicquid enim beilicas virtutis oificio natur opus, id ab eo haud segniter completur. Haud secus famelica rabies leonis grassatur occurrente sibi prœda quam virtus Ernaldi per prœlia. Post multa vero féliciter acta aspicit quendam fraternae cedis reum, qui nil moratus validam in hune contorserat hastara, cui volanti torax fit pervius hostis ; quo ictu impellitur corpus militis longius decem cubitis; sicque excussus equo \itam demiserat orco *. Praeterea succedit bello Bertrandi horrenda manus, quae validam formidinem incusserat hostibus^ armisque feralibus dura dat fata multis mortalibus; dextera namque palatini nuUi hostium parcere suevit, veniamque orantem mox ensis reliquit exanimem. Forte dantur sibi obvia tria juvenum corpora, quorum prier paululum resistens duram ibi invenit ^ mortem : namque terribile fulgur gladii per médium capitis, guturis, antrumque pectoris umbilicique recepit, egestaque viscera
1 Cod. supersfaet. E naiis Borel visa circurodedit unum,
2 Cod. fatorum. Pollenti deitra procul inter mille fremenlem.
- Cod. patiente. Cette phrase se laisse facile- * Vers entier conservé.
meut remettre en vers : & Cod. inuerat.
468 APPENDICE.
in gromio delabuntur tepcntia ; ncgaf quippe trilex tunica atiei reponere obstacula. Nec sufficit vero humanum interemisse corpus, \erum eliam eqims vita invenitur privalus : suporfuit enini ensi spinas partire caballi. tandemquc elapsus terra) medio tenus reperilur incussus, quem Bertran- dus retraliens residuos vcrsabal in hostes'. Nec niora, palet interuus hu- mor et additur aurae; quiii ctiain rumpuntur fortia phalcrarum vincula et cingula bratteolis crepitanlia. Grassatur quoque per camporuni spatia Bernardi terribilis audatia ; is nempe acriter inserviens Marti multorum luortalium corpora luce privavit; gaudet cuim lelicis honore palmae quem sic sublimât casus fortuDae.
- De pareils exploits ne sont pas raies dans raillait C^oy- ci-des3iu, p. 144, nota I]. Cf. aussi
les chansons de gestes ; Guillaume Gui.ict les en page 237.
