Ebola: werknemers in de frontlijn
Identifieur interne : 000242 ( Pmc/Corpus ); précédent : 000241; suivant : 000243Ebola: werknemers in de frontlijn
Auteurs : Jaap MaasSource :
- Tijdschrift Voor Bedrijfs- En Verzekeringsgeneeskunde [ 0929-600X ] ; 2015.
Abstract
Ebola is de zoveelste zoönose die de Nederlandse samenleving treft binnen een paar jaar tijd. Denk maar aan de Mexicaanse griep, het Schmallenbergvirus, H5N8 aviaire influenza, MERS-CoV16, Q-koorts en de ziekte van Lyme. De schaal waarop Nederlandse UMC’s en andere ketenpartners zich voorbereiden op een mogelijke introductie van ebola is ongeëvenaard. Sinds augustus 2014 houden vele duizenden professionals, beleidsmakers, et cetera, zich intensief bezig met de voorbereidingen. Uniek bij deze ebola-uitbraak is de grote aandacht voor de bedrijfsgeneeskunde. Was er bij eerdere zoönosen minimaal aandacht voor bedrijfsgeneeskundige aspecten, bij ebola zijn veilige arbeidsomstandigheden een centraal thema – terecht, want werknemers staan hier in de frontlijn.
Url:
DOI: 10.1007/s12498-015-0048-7
PubMed: 32288282
PubMed Central: 7111876
Links to Exploration step
PMC:7111876Le document en format XML
<record><TEI><teiHeader><fileDesc><titleStmt><title xml:lang="en">Ebola: werknemers in de frontlijn</title><author><name sortKey="Maas, Jaap" sort="Maas, Jaap" uniqKey="Maas J" first="Jaap" last="Maas">Jaap Maas</name><affiliation><nlm:aff id="Aff6"></nlm:aff></affiliation></author></titleStmt><publicationStmt><idno type="wicri:source">PMC</idno><idno type="pmid">32288282</idno><idno type="pmc">7111876</idno><idno type="url">http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7111876</idno><idno type="RBID">PMC:7111876</idno><idno type="doi">10.1007/s12498-015-0048-7</idno><date when="2015">2015</date><idno type="wicri:Area/Pmc/Corpus">000242</idno><idno type="wicri:explorRef" wicri:stream="Pmc" wicri:step="Corpus" wicri:corpus="PMC">000242</idno></publicationStmt><sourceDesc><biblStruct><analytic><title xml:lang="en" level="a" type="main">Ebola: werknemers in de frontlijn</title><author><name sortKey="Maas, Jaap" sort="Maas, Jaap" uniqKey="Maas J" first="Jaap" last="Maas">Jaap Maas</name><affiliation><nlm:aff id="Aff6"></nlm:aff></affiliation></author></analytic><series><title level="j">Tijdschrift Voor Bedrijfs- En Verzekeringsgeneeskunde</title><idno type="ISSN">0929-600X</idno><idno type="eISSN">1876-5858</idno><imprint><date when="2015">2015</date></imprint></series></biblStruct></sourceDesc></fileDesc><profileDesc><textClass></textClass></profileDesc></teiHeader><front><div type="abstract" xml:lang="en"><title>Samenvatting</title><p>Ebola is de zoveelste zoönose die de Nederlandse samenleving treft binnen een paar jaar tijd. Denk maar aan de Mexicaanse griep, het Schmallenbergvirus, H5N8 aviaire influenza, MERS-CoV<sup>16</sup>, Q-koorts en de ziekte van Lyme. De schaal waarop Nederlandse UMC’s en andere ketenpartners zich voorbereiden op een mogelijke introductie van ebola is ongeëvenaard. Sinds augustus 2014 houden vele duizenden professionals, beleidsmakers, et cetera, zich intensief bezig met de voorbereidingen. Uniek bij deze ebola-uitbraak is de grote aandacht voor de bedrijfsgeneeskunde. Was er bij eerdere zoönosen minimaal aandacht voor bedrijfsgeneeskundige aspecten, bij ebola zijn veilige arbeidsomstandigheden een centraal thema – terecht, want werknemers staan hier in de frontlijn. <italic>Never waste a good crisis</italic>. Wellicht is dit een uitgelezen kans om het thema veilige arbeidsomstandigheden en biologische agentia weer eens bij klanten op de agenda te zetten, ook in andere sectoren.</p></div></front><back><div1 type="bibliography"><listBibl><biblStruct></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct><analytic><author><name sortKey="Goeijenbier, M" uniqKey="Goeijenbier M">M Goeijenbier</name></author></analytic></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct><analytic><author><name sortKey="Maas, Jj" uniqKey="Maas J">JJ Maas</name></author><author><name sortKey="Stinis, Hp" uniqKey="Stinis H">HP Stinis</name></author><author><name sortKey="Ruijs, H" uniqKey="Ruijs H">H. Ruijs</name></author></analytic></biblStruct><biblStruct><analytic><author><name sortKey="Maas, Jj" uniqKey="Maas J">JJ Maas</name></author></analytic></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct></biblStruct><biblStruct><analytic><author><name sortKey="Maas, Jj" uniqKey="Maas J">JJ. Maas</name></author></analytic></biblStruct></listBibl></div1></back></TEI><pmc article-type="research-article" xml:lang="nl"><pmc-dir>properties open_access</pmc-dir>
<front><journal-meta><journal-id journal-id-type="nlm-ta">Tijdschr Bedr Verzekeringsgeneeskd</journal-id><journal-id journal-id-type="iso-abbrev">Tijdschr Bedr Verzekeringsgeneeskd</journal-id><journal-title-group><journal-title>Tijdschrift Voor Bedrijfs- En Verzekeringsgeneeskunde</journal-title></journal-title-group><issn pub-type="ppub">0929-600X</issn><issn pub-type="epub">1876-5858</issn><publisher><publisher-name>Bohn Stafleu van Loghum</publisher-name><publisher-loc>Houten</publisher-loc></publisher></journal-meta><article-meta><article-id pub-id-type="pmid">32288282</article-id><article-id pub-id-type="pmc">7111876</article-id><article-id pub-id-type="publisher-id">48</article-id><article-id pub-id-type="doi">10.1007/s12498-015-0048-7</article-id><article-categories><subj-group subj-group-type="heading"><subject>Voor De Praktijk</subject></subj-group></article-categories><title-group><article-title>Ebola: werknemers in de frontlijn</article-title><subtitle>Infectieziekten en Arbeid</subtitle></title-group><contrib-group><contrib contrib-type="author" corresp="yes"><name><surname>Maas</surname><given-names>Jaap</given-names></name><address><email>j.j.maas@amc.uva.nl</email></address><xref ref-type="aff" rid="Aff6"></xref></contrib><aff id="Aff6"><institution-wrap><institution-id institution-id-type="GRID">grid.5650.6</institution-id><institution-id institution-id-type="ISNI">0000000404654431</institution-id><institution>Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, Coronel Instituut,</institution><institution>AMC,</institution></institution-wrap>Amsterdam, The Netherlands</aff></contrib-group><pub-date pub-type="epub"><day>31</day><month>3</month><year>2015</year></pub-date><pub-date pub-type="ppub"><year>2015</year></pub-date><volume>23</volume><issue>3</issue><fpage>116</fpage><lpage>119</lpage><permissions><copyright-statement>© The Society of Stichting tot Bevordering der Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde (SBBV) 2015</copyright-statement><license><license-p>This article is made available via the PMC Open Access Subset for unrestricted research re-use and secondary analysis in any form or by any means with acknowledgement of the original source. These permissions are granted for the duration of the World Health Organization (WHO) declaration of COVID-19 as a global pandemic.</license-p></license></permissions><abstract id="Abs1"><title>Samenvatting</title><p>Ebola is de zoveelste zoönose die de Nederlandse samenleving treft binnen een paar jaar tijd. Denk maar aan de Mexicaanse griep, het Schmallenbergvirus, H5N8 aviaire influenza, MERS-CoV<sup>16</sup>, Q-koorts en de ziekte van Lyme. De schaal waarop Nederlandse UMC’s en andere ketenpartners zich voorbereiden op een mogelijke introductie van ebola is ongeëvenaard. Sinds augustus 2014 houden vele duizenden professionals, beleidsmakers, et cetera, zich intensief bezig met de voorbereidingen. Uniek bij deze ebola-uitbraak is de grote aandacht voor de bedrijfsgeneeskunde. Was er bij eerdere zoönosen minimaal aandacht voor bedrijfsgeneeskundige aspecten, bij ebola zijn veilige arbeidsomstandigheden een centraal thema – terecht, want werknemers staan hier in de frontlijn. <italic>Never waste a good crisis</italic>. Wellicht is dit een uitgelezen kans om het thema veilige arbeidsomstandigheden en biologische agentia weer eens bij klanten op de agenda te zetten, ook in andere sectoren.</p></abstract><custom-meta-group><custom-meta><meta-name>issue-copyright-statement</meta-name><meta-value>© The Society of Stichting tot Bevordering der Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde (SBBV) 2015</meta-value></custom-meta></custom-meta-group></article-meta></front><body><p>Begin februari 2014 werd de wereld overvallen door een grootschalige uitbraak van het ebolavirus (EV).<xref ref-type="bibr" rid="CR1">1</xref> Op het moment van schrijven, 28 januari 2015, zijn er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) 8483 dodelijke slachtoffers en 21408 verdachte gevallen. Dit is de grootste uitbraak die er ooit van het EV gerapporteerd is. De besmetting concentreert zich vooral in West-Afrika, met name in Sierra Leone, Liberia en Guinea.</p><p>De verwekker van deze epidemie behoort tot het Zaïre-ebolavirus, dat samen met het Marburgvirus tot de familie van de <italic>Filoviridae</italic> behoort.<xref ref-type="bibr" rid="CR2">2</xref> Ebolavirussen zijn RNA-virussen, waarbij sommige virusdeeltjes een haarspeldvorm aannemen. Er bestaan vijf species van het EV, namelijk de subtypen Zaïre, Sudan, Reston, Tai forest en Bundibugyo. In 1976 is het virus voor het eerst geïsoleerd. Dit gebeurde bij een uitbraak in het Noord-Zaïrese dorpje Yambuku langs de rivier de Ebola – vandaar de naam.<xref ref-type="bibr" rid="CR3">3</xref> Voor actuele informatie wordt verwezen naar de websites van RIVM4, WHO<xref ref-type="bibr" rid="CR5">5</xref> of CDC.<xref ref-type="bibr" rid="CR6">6</xref> Ook kunt u zich abonneren op arbo@infect.<xref ref-type="bibr" rid="CR7">7</xref></p><sec id="Sec1"><title>Kliniek en epidemiologie</title><p>Het EV is de verwekker van de zgn. virale hemorragische koorts, een infectie met een mortaliteit van 50 tot 90%. De incubatietijd kan variëren van 2 tot 10 dagen na besmetting. In eerste instantie is er meestal sprake van aspecifieke klachten zoals koorts, algehele malaise, koude rillingen, braken en diarree, gevolgd door een snelle klinische achteruitgang. Kenmerkend voor de hemorragische koorts zijn de bloedingen aan de slijmvliezen (ogen en oren) en inwendige bloedingen, zoals aan maag-darmkanaal en longen. West-Afrikaanse ebolapatiënten overlijden veelal zes tot zestien dagen na het ontstaan van de klachten aan de gevolgen van een shock, bloedingen of multiorgaanfalen.</p></sec><sec id="Sec2"><title>Transmissie</title><p>Het EV is een zoönose met waarschijnlijk vleermuizen als natuurlijke gastheer. Mensen worden besmet met het EV via het eten van ‘<italic>bush meat</italic>’ van gorilla’s en andere aapachtigen. De theorie is dat deze apen besmet zijn geraakt door contact met besmette vleermuizenontlasting. Mens-op-mensbesmetting vindt plaats door contact met besmette lichaamsvloeistoffen zoals bloed, speeksel, braaksel, semen en urine (bijvoorbeeld bij begrafenisrituelen).</p></sec><sec id="Sec3"><title>Diagnostiek</title><p>Volgens de casusdefinitie is er sprake van een verdenking wanneer iemand binnen 21 dagen na een bezoek aan één van de drie bovengenoemde landen de betreffende klachten ontwikkelt, en/of wanneer dat gebeurt nadat iemand in contact is geweest met verdachte patiënten of dieren. Deze klachten zijn koorts (>38 graden Celsius) en/of braken of diarree.</p><p>Afhankelijk van het klinische beloop duurt het dan twee tot drie dagen voordat de diagnose in het laboratorium bevestigd kan worden. In West-Afrika zijn diverse infectieziekten die dezelfde klachten geven als ebola, bijvoorbeeld malaria, buiktyfus en leptospirose. Ook griep geeft dezelfde klachten. Ebola en malaria kunnen alleen vastgesteld worden door laboratoriumonderzoek.</p></sec><sec id="Sec4"><title>Behandeling</title><p>Op dit moment bestaat de behandeling uitsluitend uit ondersteunende en symptomatische behandeling. Hoeksteen van de behandeling bestaat uit het op peil houden van de vochthuishouding en hemostase.</p></sec><sec id="Sec5"><title>Ebola en een veilige inzetbaarheid van gezondheidswerkers</title><p>Sinds 2014 bereidt de Nederlandse gezondheidszorg zich intensief voor op een mogelijke introductie van ebolapatiënten vanuit West-Afrika. Dit artikel geeft een beknopt overzicht van de diverse aspecten van deze voorbereiding. Nadere (achtergrond)informatie over de diverse deelonderwerpen kunt u vinden op de website van het RIVM.</p><sec id="Sec6"><title>Nationale Crisisstructuur</title><p>Op nationaal niveau zorgt het RIVM voor de coördinatie. <xref ref-type="bibr" rid="CR8">8</xref>,<xref ref-type="bibr" rid="CR9">9</xref> Het <italic>outbreak</italic>-managementteam (OMT) van het RIVM zorgt voor medisch-inhoudelijke afstemming tussen de verschillende medische beroepsgroepen, -instellingen en andere stakeholders, en adviseert de betreffende ministeries. Op regioniveau wordt het beleid afgestemd met de geneeskundige hulpverlenersorganisaties in de regio(GHOR’s) en de lokale GGD’s, die het vervolgens weer afstemmen met huisartsen, ambulancediensten, UMC’s, perifere ziekenhuizen en andere relevante partijen.</p></sec><sec id="Sec7"><title>Registratieplicht Ebola</title><p>Voor het EV geldt registratieplicht, zowel volgens de wet publieke gezondheid (A-infectieziekte)<xref ref-type="bibr" rid="CR10">10</xref> als volgens de Arbowet (bioveiligheidsniveau 4, artikel 4.83, lid 3 en Arbobesluit art 4.90). Dit houdt in dat werknemers die met ebola werken geregistreerd dienen te zijn.</p></sec><sec id="Sec8"><title>Passieve en actieve gezondheidsmonitoring</title><p>Vanuit de wet publieke gezondheid is iedere werkgever bij A-ziekten verplicht de gezondheid van zijn werknemers te monitoren. Dit betekent onder meer dat tweemaal per etmaal de lichaamstemperatuur moet worden gemeten.<xref ref-type="bibr" rid="CR11">11</xref> Er is een onderscheid tussen passieve en actieve monitoring. Passieve monitoring is van toepassing als de persoon geheel veilig volgens de richtlijnen heeft gewerkt met ebolapatiënten of -materialen (beschermd contact). Actieve monitoring is noodzakelijk als de persoon onbeschermd contact heeft gehad. Deze persoon moet dan gedurende 21 dagen dagelijks telefonisch worden gecontroleerd.</p></sec><sec id="Sec9"><title>Rol arbodiensten</title><p>Onder de 8483 dodelijke slachtoffers is een aanzienlijk aantal verpleegkundigen en artsen (499 in januari 2015). Omwille van veilige inzetbaarheid en ter voorkoming van onrust is adequate voorlichting en een laagdrempelige toegang tot de arbodienst gewenst. De arbodienst kan samen met de infectiepreventiecommissie en de ziekenhuishygiënist afspraken maken over de volgende punten:</p><p><list list-type="bullet"><list-item><p>wijze van informatieverstrekking, bijvoorbeeld het maken en onderhouden van een lijst veelgestelde vragen (FAQ);</p></list-item><list-item><p>de wijze van passieve en actieve gezondheidsmonitoring;</p></list-item><list-item><p>psychosociale ondersteuning, zowel van de betreffende gezondheidswerkers als van hun familie en vrienden.11</p></list-item></list></p></sec><sec id="Sec10"><title>Triage en vervoer</title><p>Na triage door een huisarts of een GGD-arts moeten er afspraken worden gemaakt over de wijze van vervoer van de patiënt naar het ziekenhuis. Afhankelijk van de conditie van de patiënt kan dit met eigen vervoer of met een ambulance.</p></sec><sec id="Sec11"><title>Isolatie en behandeling</title><p>Is de patiënt in het ziekenhuis aangekomen, dan moet hij zo snel mogelijk worden geïsoleerd. Hiervoor zal het ziekenhuis een aparte ruimte moeten inrichten. Deze ruimte moet voorzien zijn van een apart, gescheiden (gefilterd) klimaatsysteem en in de verblijfruimte voor de patiënt dient er onderdruk te zijn. Het laboratoriumonderzoek moet plaatsvinden onder zgn. BSL-3-condities (<italic>biosafety level</italic> 3). Een volledige bemensing rond een ebolapatiënt in een 24/7-dienst vergt al gauw 20 personen direct medisch personeel.</p></sec><sec id="Sec12"><title>Schoonmaak en afvalafwerking</title><p>Intensieve medische zorg levert veel afval op. Dit betekent dat er intern aparte afspraken met de facilitaire dienst gemaakt moeten worden over de wijze waarop er met het afval wordt omgegaan, en over vernietiging en schoonmaak. Heeft het desbetreffende ziekenhuis onvoldoende autoclaafcapaciteit, dan moeten er afspraken gemaakt worden met gespecialiseerde vuildestructiebedrijven.</p></sec></sec><sec id="Sec13"><title>Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)</title><p>Vanwege de complexiteit van de diverse PBM’s is het essentieel dat er intensief wordt geoefend met aan- en uitkleden en afvalafhandeling. Alle UMC’s hebben hiervoor gedetailleerde draaiboeken ontwikkeld. Een standaarduitrusting bestaat uit:</p><p><list list-type="bullet"><list-item><p>een niet-vochtdoorlatende wegwerpoverall;</p></list-item><list-item><p>ademhalingsbescherming (minimale beschermingsfactor van FFP-2);</p></list-item><list-item><p>gelaatsbescherming (o.a. oogbescherming, ruimzichtbril, face shield of een zgn. hood);</p></list-item><list-item><p>handschoenen (dubbele en met lange manchetten);</p></list-item><list-item><p>schoenbescherming.<xref ref-type="bibr" rid="CR12">12</xref></p></list-item></list></p><sec id="Sec14"><title>Hittestress</title><p>Vanwege de warmteontwikkeling in de luchtdichte overalls wordt geadviseerd niet langer dan een uur achtereen te werken.</p></sec><sec id="Sec15"><title>Preventief medisch onderzoek (PMO)?</title><p>Volgens de Arbowet (artikel 18) moet een werkgever zich ervan verzekeren dat een werknemer fysiek en emotioneel in staat is tot het veilig verrichten van zijn arbeid, waaronder het werken in PBM’s. Een knelpunt is echter dat er geen grenswaarden zijn t.a.v. hittestress13 en dat door technische en organisatorische maatregelen de thermische en fysieke (piek)belasting goed binnen de perken gehouden kan worden. Een PMO met betrekking tot werken in luchtdichte PBM’s is dan ook niet nodig. Wel belangrijk is dat de werknemers goed worden geïnformeerd over: lifestyle, de vroege symptomen van hittestress (o.a. plotselinge vermoeidheid, duizeligheid, misselijkheid en een verminderde waakzaamheid) en dat er voldoende geoefend wordt. Mentale aandoeningen zoals claustrofobie, angststoornissen en pulmonale afwijkingen kunnen wel een (relatieve) contra-indicatie vormen.</p><p>Ter voorkoming van thermische oververhitting gelden de volgende praktische aanbevelingen<xref ref-type="bibr" rid="CR14">14</xref>:</p><p><list list-type="order"><list-item><p>Zorg voor een goede conditie.</p></list-item><list-item><p>Matig sociaal alcoholgebruik.</p></list-item><list-item><p>Drink voor het werk 1-2 glazen water of sportdrank, vermijd cafeïnehoudende dranken.</p></list-item><list-item><p>Bouw geleidelijk de belasting op.</p></list-item><list-item><p>Taakroulatie: werk niet langer dan een uur achtereen in een luchtdicht beschermend pak.</p></list-item><list-item><p>Neem rondom de diensten (drink)pauzes en drink dan ca. 0.9 liter. Drink zoveel je kunt tijdens de lunch.</p></list-item><list-item><p>Draag tussen de diensten eventueel losse kleding, als dat kan.</p></list-item><list-item><p>Werk en train altijd samen met een partner. Help elkaar herinneren genoeg te drinken.</p></list-item></list></p></sec></sec><sec id="Sec16"><title>Medisch kwetsbare groepen</title><p>Het EV is dusdanig virulent dat het – ongeacht de bekende medische risicofactoren – voor iedereen levensgevaarlijk is. Er zijn evenwel twee bijzondere groepen te onderscheiden.</p><sec id="Sec17"><title>Zwangeren en zogende moeders</title><p>In de Arbowet staat dat de werkgever de werkomstandigheden zodanig moet inrichten, dat dit geen nadelige invloed heeft op zowel de zwangerschap als de borstvoeding. Gezien het feit dat er in de literatuur aanwijzingen zijn dat hyperthermie (en sterke temperatuurwisselingen) geassocieerd is met vroeggeboorte en een teruglopende lactatie15, en het werken in luchtdichte PBM’s fysiek zwaar is, wordt geadviseerd zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven tot negen maanden na de bevalling (artikel 4:8 lid 1 atw) vrij te stellen van werken in luchtdichte PBM’s en met ebolapatiënten en EV-materialen. Een ander argument is dat zwangeren niet mogen worden blootgesteld aan schadelijke biologische agentia (Arbowet artikel 4.107 – 4.109).</p></sec><sec id="Sec18"><title>Huidafwijkingen aan de handen</title><p>Door het veelvuldig wisselen van handschoenen en handdesinfectie kunnen pre-existente huidafwijkingen aan de handen weer gaan opspelen, waardoor er niet volgens de hygiënische normen gewerkt kan worden. In samenspraak met de bedrijfsarts en arbeidshygiënist moet dan onderzocht worden of er sprake is van een veilige inzetbaarheid.</p></sec></sec></body><back><fn-group><fn><p>Dr. J.J. Maas is bedrijfsarts-epidemioloog, beroepsziektespecialist infectieziekten, werkzaam bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, Coronel Instituut, AMC en de interne AMC arbodienst; voorzitter van het Arbomanagementteam (AMT), onderdeel van het Outbreak Management Team (OMT) van het RIVM.</p></fn></fn-group><ref-list id="Bib1"><title>Literatuur</title><ref id="CR1"><label>1.</label><mixed-citation publication-type="other">Outbreak news. Ebola virus disease, West Africa. Wkly Epidemiol Rec 2014;. 89: 205–6.</mixed-citation></ref><ref id="CR2"><label>2.</label><mixed-citation publication-type="other">Fletcher TE, Brooks TJ, Beeching NJ. Ebola and other viral haemorrhagic fevers. BMJ 2014; 349: g5079.</mixed-citation></ref><ref id="CR3"><label>3.</label><element-citation publication-type="journal"><person-group person-group-type="author"><name><surname>Goeijenbier</surname><given-names>M</given-names></name><etal></etal></person-group><article-title>Ebola viral disease</article-title><source>Nederlands Tijdschrift voor Medische Microbiologie</source><year>2014</year><volume>22</volume><fpage>133</fpage><lpage>138</lpage></element-citation></ref><ref id="CR4"><label>4.</label><mixed-citation publication-type="other">RIVM. ebola. 2015. <ext-link ext-link-type="uri" xlink:href="http://www.rivm.nl/Onderwerpen/E/Ebola">http://www.rivm.nl/Onderwerpen/E/Ebola</ext-link>.</mixed-citation></ref><ref id="CR5"><label>5.</label><mixed-citation publication-type="other">WHO. Ebola virus disease. 2014. <ext-link ext-link-type="uri" xlink:href="http://www.who.int/csr/disease/ebola/en/">http://www.who.int/csr/disease/ebola/en/</ext-link>.</mixed-citation></ref><ref id="CR6"><label>6.</label><mixed-citation publication-type="other">CDC. Ebola (Ebola Virus Disease). 2014. <ext-link ext-link-type="uri" xlink:href="http://www.cdc.gov/vhf/ebola/">http://www.cdc.gov/vhf/ebola/</ext-link>.</mixed-citation></ref><ref id="CR7"><label>7.</label><mixed-citation publication-type="other">KIZA. Kennisysteem Infectieziekten en Arbeid. Available from: <ext-link ext-link-type="uri" xlink:href="http://www.kiza.nl">http://www.kiza.nl</ext-link>.</mixed-citation></ref><ref id="CR8"><label>8.</label><element-citation publication-type="journal"><person-group person-group-type="author"><name><surname>Maas</surname><given-names>JJ</given-names></name><name><surname>Stinis</surname><given-names>HP</given-names></name><name><surname>Ruijs</surname><given-names>H.</given-names></name></person-group><article-title>Infectieziektebestrijding. GGD-arts en bedrijfsarts: de een kan niet zonder de ander</article-title><source>Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd</source><year>2013</year><volume>21</volume><fpage>419</fpage><lpage>423</lpage><pub-id pub-id-type="doi">10.1007/s12498-013-0193-9</pub-id></element-citation></ref><ref id="CR9"><label>9.</label><element-citation publication-type="journal"><person-group person-group-type="author"><name><surname>Maas</surname><given-names>JJ</given-names></name></person-group><article-title>Infectieziekten op de werkvloer. De rol van de arbodeskundige en GGD nader toegelicht</article-title><source>Infectieziekten bulletin</source><year>2013</year><volume>7</volume><fpage>202</fpage><lpage>205</lpage></element-citation></ref><ref id="CR10"><label>10.</label><mixed-citation publication-type="other">RIVM. Welke infectieziekten zijn meldingsplichtig? Available from: <ext-link ext-link-type="uri" xlink:href="http://www.rivm.nl/Onderwerpen/M/Meldingsplicht_infectieziekten/Welke_infectieziekten_zijn_meldingsplichtig">http://www.rivm.nl/Onderwerpen/M/Meldingsplicht_infectieziekten/Welke_infectieziekten_zijn_meldingsplichtig</ext-link>.</mixed-citation></ref><ref id="CR11"><label>11.</label><mixed-citation publication-type="other">Alphen W van, Maas JJ. Arbokennisnet dossier: infectierisico's in de zorg, in Arbokennisnet. 2012, NVAB en PPM.</mixed-citation></ref><ref id="CR12"><label>12.</label><mixed-citation publication-type="other">RIVM. WIP richtlijnen rondom ebola. 2014. <ext-link ext-link-type="uri" xlink:href="http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Algemeen_Actueel/Nieuwsberichten/2014/WIP_publiceert_update_Ebola_advies">http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Algemeen_Actueel/Nieuwsberichten/2014/WIP_publiceert_update_Ebola_advies</ext-link>.</mixed-citation></ref><ref id="CR13"><label>13.</label><mixed-citation publication-type="other">Smid T, et al. Hittestress op de werkplek. 2008, Gezondheidsraad: Den Haag.</mixed-citation></ref><ref id="CR14"><label>14.</label><mixed-citation publication-type="other">Wildenburg J, et al. Arbokennisnet dossier brandveiligheid. De risico's van het vak. 2013, PPM, NVAB, NVVA en NVVK: Utrecht.</mixed-citation></ref><ref id="CR15"><label>15.</label><mixed-citation publication-type="other">Beukering M, et al. Arbokennisnet dossier zwangerschap en werk. 2011, Arbokennisnet.</mixed-citation></ref><ref id="CR16"><label>16.</label><element-citation publication-type="journal"><person-group person-group-type="author"><name><surname>Maas</surname><given-names>JJ.</given-names></name></person-group><article-title>Infectieziekten en arbeid. Een nieuw type coronavirus; MERS-CoV</article-title><source>Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd</source><year>2013</year><volume>21</volume><fpage>32</fpage><lpage>3</lpage></element-citation></ref></ref-list></back></pmc></record>Pour manipuler ce document sous Unix (Dilib)
EXPLOR_STEP=$WICRI_ROOT/Sante/explor/MersV1/Data/Pmc/Corpus
HfdSelect -h $EXPLOR_STEP/biblio.hfd -nk 000242 | SxmlIndent | more
Ou
HfdSelect -h $EXPLOR_AREA/Data/Pmc/Corpus/biblio.hfd -nk 000242 | SxmlIndent | more
Pour mettre un lien sur cette page dans le réseau Wicri
{{Explor lien
|wiki= Sante
|area= MersV1
|flux= Pmc
|étape= Corpus
|type= RBID
|clé= PMC:7111876
|texte= Ebola: werknemers in de frontlijn
}}
Pour générer des pages wiki
HfdIndexSelect -h $EXPLOR_AREA/Data/Pmc/Corpus/RBID.i -Sk "pubmed:32288282" \
| HfdSelect -Kh $EXPLOR_AREA/Data/Pmc/Corpus/biblio.hfd \
| NlmPubMed2Wicri -a MersV1
| This area was generated with Dilib version V0.6.33. |  |